“هزینه فوق العاده” بودجه خانوار

آخرین آمار رسمی از سهم اقلام مختلف در سبد هزینه خانوارهای شهری نشان می دهد که هزینه اجاره مسکن در زمان کنونی بسیار گران شده است. بر اساس آمار، سهم مسکن در بودجه خانوار به 1.3 برابر «حد قابل قبول» رسیده است. براساس آخرین آمار رسمی از سهم پارامترهای مختلف در سبد هزینه خانوار، هزینه اجاره بها در شهرهای کشور در سال 99 به 43 درصد رسید که رکوردی تاریخی برای وزن مسکن در سبد مصرفی است.

به گزارش دنیای اقتصاد، این سهم در اوایل دهه 90 34 درصد و در اواسط دهه 90 یعنی در سال 1996، 33 درصد بوده است. سهم هزینه مسکن (اجاره) در سبد هزینه خانوار با رسیدن به 43 درصد از کل هزینه خانوار، حکایت از افزایش بی سابقه اجاره بها دارد. این سهم نه تنها در دهه گذشته بی سابقه بوده است، بلکه هزینه مسکن بیشترین سهم از سبد هزینه خانوارهای شهری را در یک دهه و نیم گذشته به خود اختصاص داده است. آمارهای جدید منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می دهد که هزینه اجاره مسکن در شهرهای کشور بسیار بیشتر از اوایل دهه 90 و اواسط دهه 80 بوده است. در سال 84 سهم هزینه مسکن (اجاره) در سبد هزینه خانوار 28 درصد بوده است. این سهم در سال 90 به 33 درصد و در سال 95 به 34 درصد رسید. اما در سال 1999 این میزان به 43 درصد افزایش یافت. این نشان می دهد که سهم هزینه مسکن (اجاره) در سبد هزینه خانوارهای شهری در اواخر دهه 90 نسبت به ابتدای دهه 90 به 1.3 برابر و نسبت به اواسط دهه 80 نیز 1.5 برابر افزایش یافته است. نسبت هزینه خالص مسکن به کل هزینه خانوار (نسبت اجاره بهای سایر خانوارهای شهری) نیز در سال 1997 به 35.52 درصد، در سال 1998 به 39.82 درصد و در سال 1999 به 43 درصد افزایش یافت. مطالعات نشان می دهد که این سهم در کشورهای سراسر جهان به 30 درصد می رسد.

تهران چطور؟

در تهران نیز اعداد و ارقام حاکی از افزایش بی سابقه هزینه های اجاره و سهم هزینه مسکن در سبد هزینه خانوار است. آخرین آمار رسمی منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می دهد متوسط ​​اجاره بها در تهران در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته 51 درصد افزایش داشته است. بهار امسال متوسط ​​اجاره بهای هر متر مربع واحد مسکونی در تهران به 84 هزار تومان رسید. این در حالی است که در مناطق شهری کشور از سال 1400 میانگین اجاره بها در تمامی ماه ها به طور متوسط ​​50 درصد افزایش یافته است. این ارقام نشان دهنده تورم بالای فعلی در بازار اجاره در تهران و سایر شهرهای کشور است. در حال حاضر اجاره بها بزرگ‌ترین مشکل برای بودجه خانوار است. اما سوال مهم این است که چرا هزینه اجاره در شهرها و هزینه منازل شهری در سبد زائد شده است؟

در پاسخ به این سوال سه دلیل مهم را می توان شناسایی کرد. در واقع می توان گفت به سه دلیل مهم، سهم اجاره بها در سبد هزینه خانوارهای شهری زائد شده و بخش زیادی از درآمد خانوارهای شهری را به خود جذب می کند. دلیل اول به رشد بیشتر مخارج خانوار نسبت به افزایش درآمد خانوار مربوط می شود. در واقع در سال های اخیر تورم عمومی از نرخ رشد درآمد خانوار پیشی گرفته است که به معنای کاهش درآمد واقعی خانوارها نیز هست.

بر اساس آمار رسمی، نظرسنجی «دنیای اقتصاد» نشان می دهد که تورم عمومی در سال گذشته 37 درصد بوده است. در سال 1998 این نرخ (تورم عمومی) 34 درصد بود. اولاً، درآمد خانوارها در دو سال گذشته رشد چندانی نداشته است و مهمتر از آن، هزینه زندگی از جمله هزینه خوراک و مسکن از نرخ تورم طبیعی فراتر رفته است. قیمت مسکن به اجاره بستگی دارد. از آنجایی که بخشی از رشد اجاره بهای مسکن همواره منوط به افزایش قیمت مسکن است، رونق قیمت مسکن در شهرهای کشور که از سال 97 آغاز شده بود، به تدریج به بازار اجاره نیز سرایت کرد و سطح اجاره بها به صورت جهشی افزایش یافت. . قیمت مسکن به شدت تحت تاثیر قرار گرفت. افزایش یافت. دلیل سوم، رشد اقتصادی تقریباً صفر در دهه 90 است که باعث کاهش سطح رفاه و مصرف خانوارهای ایرانی شده است.

سه ضرر افزایش اجاره بها

افزایش سهم هزینه های مسکن (اجاره) در بودجه خانوار حداقل سه ضرر عمده به زندگی خانوارهای شهری وارد کرده است. اولین ضرر مربوط به کاهش کیفیت زندگی خانواده های ساکن در شهرها است که تا حدی به دلیل افزایش هزینه های مسکن است. تغییر هزینه مسکن به سوپرهزینه در بودجه خانوارها در سال گذشته بر «کیفیت زندگی» خانوارها تأثیر منفی گذاشته است. کیفیت زندگی خانوارها به طرق مختلف تحت تأثیر افزایش اجاره‌بها قرار گرفته است، بسیاری از خانوارها از دسترسی به املاک محروم شده‌اند و بسیاری دیگر مجبور به زندگی در مساحت کمتر، عمر طولانی‌تر و واحدهای واقع شده‌اند. در مناطق آسیب پذیر..

دومین نقطه ضعف مربوط به کاهش «مصرف کالری» خانوارها و به دنبال آن افزایش سهم هزینه مسکن در بودجه خانوار است. هزینه واقعی خانوارهای شهری در اواخر دهه 90 نسبت به ابتدای دهه 20 درصد کاهش یافته است. به طور کلی افزایش سهم اجاره بها در بودجه خانوار خانواده ها را مجبور به کاهش سهم کالری، سرگرمی، بهداشت و فرهنگ کرده است. در این دهه میانگین مصرف گوشت در خانوارهای شهری 50 درصد و مصرف لبنیات 35 درصد کاهش یافته است.

سومین کاهش قابل توجه در سطح رفاه خانوار، افزایش سهم اجاره بها در سبد هزینه خانوار است که بر زندگی خانوارهای شهری تأثیر می گذارد. تورم اجاره بها در کشور در سال گذشته به طور متوسط ​​به 42 درصد رسید که اکنون شدیدتر شده است و در سال 1400 به طور میانگین 50 درصد ثبت شد که نشان از وخامت بیشتر وضعیت خانوارها از نظر افزایش اجاره بهای مسکن دارد. 99 در سال جاری و نسبت به سالهای قبل.

با این حال، یافته ها حاکی از آن است که بازار اجاره در تهران جنبه منفی دیگری نیز داشته است. وام مسکنی که بر اساس قانون کرونا به مستاجران پرداخت می شود بهانه ای شده است تا صاحبخانه ها حداقل به همین میزان اجاره بها را افزایش دهند. اما بررسی ها نشان می دهد شرایط و ضوابط این وام به قدری سخت است که وام اجاره فقط به کارکنان دولت تعلق می گیرد. بانک ها برای بازپرداخت وام اجاره فقط از دولت ضمانت می خواهند. اما فرض مالکان در بازار اجاره این است که همه مستاجران به صورت «نسیه» وارد بازار می شوند، بنابراین اجاره بها باید حداقل به همان اندازه افزایش یابد.